ခ်င္းေတာင္ ေျမၿပိဳကန္ ျဖစ္တည္လာပံုႏွင့္ သတိထားရမည့္ အႏၱရာယ္

ခ်င္းျပည္နယ္၊ တြန္းဇံၿမိဳ႕နယ္၊ ဟန္ကင္ေက်းရြာ အေနာက္ဘက္တြင္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ သဘာ၀ ေျမၿပိဳကန္ (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

ရန္ကုန္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၄

ေျမၿပိဳေတာင္ၿပိဳျခင္းေၾကာင္း ခ်င္းျပည္နယ္၊ တြန္းဇံၿမိဳ႕နယ္ရွိ တီြလြီေခ်ာင္း ဖ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚလ်က္ ရွိသည့္ သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္သည္ အက်ယ္အ၀န္း ၁၀၀.၄၄ ဧက က်ယ္၀န္းၿပီး ပတ္လည္ အလ်ား စုစုေပါင္း ၄၇၄၁ မီတာ က်ယ္၀န္းသည္။ လက္ရွိတုိင္းတာခ်က္မ်ားအရ ေရသိုေလွာင္မႈပမာဏ ၁၅၅၁၈၃၅၂ ကုဗမီတာအထိ ရွိသည္။ ေရကန္အတြင္း အဆက္မျပတ္ စီး၀င္ေနေသာ ေခ်ာင္းမ်ား ရွိျခင္း၊ ေရေငြ႕ပ်ံမႈနည္းပါးေသာ ရာသီ ဥတုႏွင့္ ေတာင္ထူထပ္ျခင္းေၾကာင့္ မိုးအဆက္မျပတ္ ရြာသြန္းမႈေၾကာင့္ မိုးေရခံဧရိယာမ်ားမွ မိုးေရ စုဆံုလာႏုိင္ျခင္း၊ ႐ုတ္ခ်ည္း ေျမငလ်င္ လႈပ္ရွားမႈ ျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္လည္းေကာင္း မတည္ၿမဲႏုိင္ေသာ ေရကန္ အမ်ဳိးအစားလည္း ျဖစ္သည္။

အလားတူ ဧရိယာႀကီးမားသည့္ ေျမၿပိဳကန္ (A) အျပင္ ၄င္းပတ္၀န္းက်င္ တြင္လည္း အက်ယ္ အ၀န္းေသးငယ္သည့္ ေျမၿပိဳကန္ေပါင္း ေလးကန္ ရွိေနေသးသည္။ ယင္း အႀကီးဆံုးေျမၿပိဳကန္ ေတာင္ဘက္ရွိ ေျမၿပိဳကန္ (B) မွာ သီးျခားေခ်ာင္းလက္တက္ေပၚတြင္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ေရကန္ ငယ္ျဖစ္ၿပီး ႐ုတ္ခ်ည္း မက်ဳိးေပါက္ႏုိင္ေသာ္လည္း ေရယိုေပါက္မ်ား ရွိေနသည့္အတြက္ သတိထားရမည့္ ေရကန္ငယ္ ျဖစ္သည္။

ေတာင္ၿပိဳကန္ပတ္၀န္းက်င္ရွိ ေရဆင္းစနစ္ျပေျမပံု (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

အလားတူ အျခားကန္ငယ္မ်ားမွာလည္း ေျမသား၊ ေက်ာက္သား က်ဳိးပဲ့စာမ်ားအား ေပ်ာ္၀င္ တိုက္စား၍ ရြံ႕ႏြံေရမ်ားအျဖစ္ တြီလီြေခ်ာင္း အတြင္းသို႔ စီး၀င္ႏုိင္သည့္ အေနအထား ရွိေနသည္။ သာမန္အခ်ိန္တြင္ အႏၱရာယ္မရွိေသာ္လည္း မိုးတြင္းအခါ ေရျပည့္လာပါက အႏၱရာယ္ေပးႏုိင္ေသာ သဘာ၀ေရကန္ငယ္မ်ား ျဖစ္သည္။

၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း မိုးသည္းထန္စြာ ရြာသြန္းျခင္းႏွင့္ ေျမၿပိဳျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ႏွင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္းတို႔တြင္ ေရႀကီးနစ္ျမဳပ္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသးရာ ယခုအခ်ိန္အထိ ျပန္လည္ထူေထာင္ ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ေနရဆဲ ကာလ ျဖစ္သည္။

ယင္းသို႔ေသာ အေျခအေနတြင္ ေျမၿပိဳကန္ ျဖစ္ေပၚလာရပံုႏွင့္ ျဖစ္ေပၚ လာႏုိင္သည့္ အႏၱရာယ္မ်ားကို ျပည္သူမ်ား သိရွိေစႏိုင္ရန္အတြက္ တင္ျပလိုက္ပါသည္။

ေျမၿပိဳကန္ တည္ေနရာ
သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ေဒသမွာ ခ်င္းျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္း တြန္းဇံၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ေျမာက္ ၂၅ ကီလိုမီတာခန္႔အကြာ၊ စစ္ကိုင္းတိုင္း၊ ကေလးၿမိဳ႕နယ္ ေျမာက္ဘက္ ကီလိုမီတာ ၈၀ ခန္႔တြင္ တည္ရွိကာ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ၁၃၇၀ မီတာ (၄၄၉၄ ေပ) တြင္ ျဖစ္ေပၚေနျခင္း ျဖစ္သည္။

ေျမၿပိဳကန္ရွိရာ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
သဘာ၀ ေျမၿပိဳကန္ရွိရာ တြန္းဇံၿမိဳ႕နယ္သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အေနာက္ ဘက္ ေတာင္တန္းေဒသတြင္ တည္ရွိၿပီး ေတာင္ေစာင္းမ်ား၏ ဆင္ေျခေလ်ာမ်ားမွာ ၃၀ ဒီဂရီမွ ၄၀ ဒီဂရီအထိ ေစာင္းလ်က္ တည္ရွိ သည္။ ေျမၿပိဳကန္ တည္ရွိရာေဒသရွိ ေတာင္တန္းမ်ားမွာ ေပ ၄၀၀၀ မွ ၆၀၀၀ အထိ ျမင့္မားၿပီး ဗီြပံုသ႑ာန္ ယင္းေတာင္ၾကားမ်ားအတြင္း ေခ်ာင္းမ်ား စီးဆင္းေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ေတာင္ထူထပ္ သည့္ ေဒသျဖစ္၍ ျမင့္မားမက္ေစာက္ေသာ ဆင္ျခင္ေလ်ာမ်ားရွိၿပီး အမ်ားအားျဖင့္ ဆင္ေျခေလ်ာမ်ားမွာ ေပ ၃၀ အထက္ ရွိသည္။ အေပၚယံေျမသားမွာ ပြ၍ ကြဲအက္လြယ္သည္။ အေပၚယံေျမသားထုမွာ တစ္မီတာမွ ႏွစ္မီတာ ထူၿပီး ေက်ာက္သားအက်ဳိးအပဲ့မ်ား ေရာေႏွာေန သည့္ ေျမအမ်ဳိးအစားျဖစ္သည္။ယင္းအေပၚယံေျမသားထုေအာက္တြင္ မူလေအာက္ ခံေက်ာက္မ်ားမွာ ေယွ လေက်ာက္၊ သဲေက်ာက္၊ ရြံ႕ေက်ာက္ႏွင့္ သင္ပုန္းေယွလေက်ာက္ တုိ႔ ျဖစ္သည္။

ေတာင္ၿပိဳကန္ပတ္၀န္းက်င္ရွိ ဘူမိ႐ုပ္သြင္ အေနအထား (Geomorphology) (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

ေရဆင္းစနစ္
ယင္းေဒသ ေရဆင္းစနစ္မွာ ခက္ၿပိဳင္ ေရဆင္းစနစ္ (Parallel Patterm) ႏွင့္ ခက္ျဖာ ေရဆင္းစနစ္ (Dendirtic Patterm) တုိ႔ ရွိသည္။ ယင္းေဒသ၏ အျမင့္ဆံုးေတာင္မွာ ေတာင္ၿပိဳေရကန္၏ ေရေ၀ ေတာင္ထိပ္ျဖစ္ေသာ Nouko Vum ေတာင္ျဖစ္ၿပီး ၂၆၆၅ မီတာ (၈၇၄၃ ေပ) ျမင့္မားသည္။ ေတာင္ၿပိဳေရ ကန္ တည္ရွိရာ ေရေ၀ေဒသရွိ ေခ်ာင္းမ်ားစုဆံုကာ အေနာက္ဘက္မွ အေရွ႕ဘက္သို႔ စီးဆင္းေနေသာ တြီလီြေခ်ာင္း Tui Lam Lun ေခ်ာင္း ျဖစ္ေပၚ ၍ ကေလးၿမိဳ႕ ေျမာက္ဘက္ရွိ ရာဇၿဂိဳဟ္ဆည္အတြင္းသို႔ စီးဆင္းသည္။ ေတာင္ၿပိဳေရကန္မွ ရာဇၿဂိဳဟ္ဆည္အထိ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းရေသာ အကြာအေ၀းမွာ ၂၆ မိုင္ခန္႔ (၄၂ ကီလိုမီတာ) ရွိသည္။

ေျမၿပိဳကန္ တည္ေနရာမ်ားႏွင့္ ေျမေဒသျပပံု (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

ေျမၿပိဳရသည့္ အေၾကာင္းရင္း
ခ်င္းျပည္နယ္၊ တြန္းဇံၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေနသည့္ သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္မွာ မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ေပၚလာရသည္ကိုမူ အစိုးရပိုင္း တာ၀န္ရွိ သူမ်ားက ေလ့ေလာဆဲျဖစ္ၿပီး ေျမၿပိဳရသည့္ အေၾကာင္းအရင္းမ်ားမွာမူ ယခုကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သည္။

ေျမၿပိဳရသည့္ အေၾကာင္းအရင္းတြင္ သဘာ၀တရားေၾကာင့္ ေျမၿပိဳျခင္းႏွင့္ လူတို႔၏ ပေယာဂေၾကာင့္ ၿပိဳျခင္းဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ သဘာ၀ တရားေၾကာင့္ ေျမၿပိဳရျခင္းတြင္ မိုးသည္းထန္စြာ ရြာသြန္းျခင္းႏွင့္ ႏွင္း မ်ားက်ဆင္းျခင္း၊ ေျမေအာက္ေရ ျမင့္တက္လာျခင္းေၾကာင့္ ေျမ၏ ခုခံႏုိင္ရည္စြမ္းအား က်ဆင္းျခင္းႏွင့္ ေရစုပ္ယူမႈေၾကာင့္ ေျမတြင္ ပါ၀င္ေသာ တြဲဆက္ပစၥည္းအေလးခ်ိန္ တိုးလာျခင္း၊ ေက်ာက္မ်ား ပံုပ်က္လာျခင္း၊ ေျမ ငလ်င္ ဗဟိုခ်က္အနီး ေတာင္ကုန္းေတာင္တန္းမ်ားရွိပါက ေျမၿပိဳျခင္း၊ မီးေတာင္ ေပါက္ကြဲျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။

လူတို႔ ပေယာဂေၾကာင့္ ေျမၿပိဳရျခင္းတြင္ (၁) ေတာင္ယာစိုက္ပ်ဳိးရန္ႏွင့္ သစ္ထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ သစ္ခုတ္ျခင္း၊ ေတာရွင္းျခင္း၊ ေတာ မီး႐ႈိ႕ျခင္းေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးျခင္း (၂) ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ လမ္းေဖာက္ျခင္းႏွင့္ ေျမတူးေဖာ္ျခင္း (၃) ျပင္းထန္စြာ ေဖာက္ခြဲျခင္း (၄) စက္ယႏၱရားမ်ား သြားလာျခင္းေၾကာင့္ တုန္ခါမႈ ျဖစ္ျခင္း (၅) သတ္မွတ္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္ မညီဘဲ အေဆာက္အဦမ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ေတာင္ၿပိဳကန္၀န္းက်င္ရွိ ေျမၿပိဳက်မႈ အမ်ဳိးအစားမ်ား
ေတာင္ၿပိဳကန္၀န္းက်င္တြင္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေျမၿပိဳမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ တတ္ရာ ေျမၿပိဳမႈ အမ်ဳိးအစား ေလးမ်ဳိး ရွိသည္။ ၄င္းတို႔မွာ စီးတင္ျခင္း (Flow)၊ ျပင္လိုက္ေလ်ာဆင္းျခင္း (Translational Slide)၊ လည္၍ ၿပိဳဆင္းျခင္း (Rotational Slide) ႏွင့္ အေပၚယံ ေျမလႊာေလ်ာက်မႈ (Shallow Failure) တို႔ ျဖစ္သည္။

ေျမၿပိဳကန္အား ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေသာ ျပင္လိုက္ေလ်ာက်မႈ ေျမၿပိဳျခင္း (Plane Failure) အား ေျမၿပိဳအၿပီး ေတြ႕ရစဥ္ (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

စီးတင္ျခင္း (Flow)
ျမင့္မားမက္ေစာက္ေသာ ေတာင္ေစာင္းႏွင့္ လွ်ဳိမ်ားတြင္ ေတြ႕ရမ်ားေသာ ေျမၿပိဳ မႈ အမ်ဳိးအစား ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ေရေ၀ေတာင္ေစာင္းမ်ား၏ တစ္သားတည္းမရွိေသာ ေက်ာက္လႊာ (သို႔မဟုတ္) ေျမသားမ်ားအတြင္း မိုးေရ စိမ့္၀င္ေရာက္ျခင္းႏွင့္ ရြာခ်သည့္ ေရမ်ားကို ပိတ္မိေစၿပီး သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္ (ေျမၿပိဳဆည္) မ်ား ျဖစ္ေပၚေစတတ္သည္။ ယင္းသုိ႔ ေျမၿပိဳဆည္ ျဖစ္ေပၚေန ခ်ိန္တြင္ မိုးသည္ထြန္စြာ ထပ္မံရြာသြန္းပါက ၄င္းေျမသား (သုိ႔မ ဟုတ္) ေက်ာက္သားတို႔ ၏ ခံႏုိင္ရည္အင္အားထက္ တြန္းခ်အား ပိုမိုမ်ားျပားလာၿပီး၊ ကမၻာေျမဆြဲအားေၾကာင့္ ႐ုတ္ခ်ည္းၿပိဳက်မႈသည္ ေျပး၍ မလြတ္ေသာ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ၿပိဳဆင္းလာျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။

ျပင္လုိက္ ေလ်ာက်ျခင္း (Translational Slide)
ေအာက္ခံေက်ာက္လႊာ၏ အငိုက္ (Dip Direction) ၏ လားရာမ်က္ႏွာျပင္ တစ္ေလွ်ာက္ ေလ်ာက်မႈ အမ်ဳိးအစားျဖစ္ၿပီး ေက်ာက္လႊာျပင္၏ ျပင္ညီ (Bedding Plane) အတိုင္း ေအာက္ေရ ၀င္ျခင္း၊ မုိးေရစိမ့္၀င္မႈတို႔ေၾကာင့္ အလြန္ျပင္းထန္ေသာ ေတာင္ၿပိဳက်မႈ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည္။ အဆုိပါ ေတာင္ၿပိဳ က်မႈမွ သဘာ၀ေရကန္ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း ျဖစ္သည္။

လည္၍ ၿပိဳဆင္းျခင္း (Rotational Slide)
မွန္ဘီလူးခြက္သ႑ာန္ေကြးေသာ ကြဲအက္မ်က္ႏွာျပင္တစ္ေလွ်ာက္ ေရစိမ့္ ၀င္ျခင္းေၾကာင့္ ေရြ႕လ်ားေလ်ာဆင္းျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေက်ာက္သားအက္ေၾကာင္းမ်ားသည္ ကြန္တိုမ်ဥ္းႏွင့္အၿပိဳင္ ေတြ႕ရေလ့ရွိၿပီး ကြဲအက္မ်က္ႏွာျပင္သည္ စက္၀ုိင္းပံုျဖစ္လ်က္ ေရြ႕လ်ား ေသာ ထုထည္သည္ အတြင္းပိုင္း၌ အနည္းငယ္ပံုပ်က္လွ်င္ ယင္းစက္၀ိုင္းမ်က္ႏွာျပင္ တစ္ေလွ်ာက္ ေရြ႕လ်ားႏုိင္ပါသည္။

အေပၚေျမလႊာ က်ဆင္းျခင္း (Shallow Failure)
အငယ္စားမွ အလတ္စား ထုထည္ရွိေသာ ေက်ာက္လႊာျပင္မ်ားအတြင္း Pore Water Pressure ေၾကာင့္ တည္ၿငိမ္မႈပ်က္ျပားကာ ျပင္ညီအတုိင္း ေလ်ာဆင္းျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။

ပတ္၀န္းက်င္အႏွံ႔ ေျမၿပိဳမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေရကန္ငယ္အား ေျမၿပိဳက်ဳိးပဲ့စာမ်ားႏွင့္အတူ ေတြ႕ရစဥ္ (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာမွ)

ေတာင္ၿပိဳကန္အက်ယ္အ၀န္းႏွင့္ ေရစူးအနက္
ခ်င္းျပည္နယ္၊ တြန္းဇံၿမိဳ႕တြင္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ေတာင္ၿပိဳကန္မွာ ဧရိယာ အက်ယ္အ၀န္းအားျဖင့္ ၁၀၀.၄၄ ဧက က်ယ္၀န္းၿပီး ပတ္လည္အလ်ား ၄၇၄၁ မီတာ ရွိသည္။ ပ်မ္းမွ် ေရအနက္မွာ ၁၅၀ ေပ ရွိၿပီး ေရအနက္ဆံုးအပိုင္းမွာ ၂၅၄ ေပ ရွိကာ ေရထုထည္ပမာဏအားျဖင့္ ၁၅၅၁၈၃၅၂ ကုဗမီတာ ရွိသည္။

သတိထားရမည့္အခ်က္မ်ား
ေတာင္ၿပိဳဆည္၏ ေနရာအေနအထားအရ ေခ်ာင္းအထက္ပိုင္း ေရေ၀ေရလဲေဒသမ်ားတြင္ ေျမၿပိဳမႈ လကၡဏာမ်ား ရွိေနၿပီး ဘူမိအေနအထားအရ ေက်ာက္ လႊာမ်ား၏ ဆင္ေျခေလ်ာအေနအထား၊ ေက်ာက္လႊာအေနအထားတို႔အရ မိုးရြာသြန္းမႈ ၾကာခ်ိန္၊ ျပင္းအားတို႔အရ ေျမၿပိဳျခင္းမ်ား၊ မၾကာခဏ ေျမ ၿပိဳျခင္းမ်ားမွ က်ဳိးပဲ့စာမ်ား၊ အနည္အႏွစ္မ်ား ေျမၿပိဳကန္အတြင္း က်ေရာက္ျခင္းျဖင့္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္မႈမ်ား ျဖစ္လာႏုိင္ပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ မုိးရြာသြန္းမႈေၾကာင့္ ေရ၀င္ေဒသမ်ားမွ မိုးေရမ်ား ၀င္ေရာက္လာပါက လက္ရွိ ကန္ေရမ်က္ႏွာျပင္ထက္ ျမင့္တက္လာႏုိင္ပါသည္။

သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္ေဘာင္ေပၚရွိ ေက်ာက္တံုးႀကီးမ်ား (ဓာတ္ပံု - အစီရင္ခံစာ)

ယင္းသို႔ ျဖစ္ေပၚလာပါက ေခ်ာင္းအထက္ပိုင္း ေရတက္ျခင္းႏွင့္ ေရထုထည္ ဖိအားမ်ားျခင္းေၾကာင့္ ကန္ က်ဳိးေပါက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္ပါသည္။ ထို႔သို႔ ကန္က်ဳိးေပါက္ပါက ေခ်ာင္းေအာက္ပိုင္းရွိ ေဒသမ်ားတြင္ ေရလႊမ္းမိုးမႈ မ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည္။

ထို႔ျပင္ သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္အား နည္းပညာအကူအညီျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္မည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ထုထည္မ်ားျပားေသာ ေျမၿပိဳက်ဳိးပဲ့စာမ်ား၊ ေျမစာမႈံ႕မ်ားအား မိုးေရတိုက္စားမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ရြံ႕ႏြံေရမ်ား အႏၱရာယ္မ်ား မလြဲမေသြ ရွိေနမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဘူမိေဗဒပညာရွင္မ်ားက ခန္႔မွန္းထားသည္။

ေအာက္ခ်င္း သတင္းေအဂ်င္စီ

(မွတ္ခ်က္ ။ ။ အစီရင္ခံစာတြင္ အေသးစိတ္ အခ်က္အလက္မ်ား ပါရွိေသာ္လည္း သာမန္ျပည္သူမ်ား နားလည္ရခက္သည့္ စကားရပ္မ်ား ျဖစ္ေနသည့္အတြက္ သိသင့္သိအပ္သည့္ အခ်က္အလက္မ်ားကိုသာ ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပထားျခင္း ျဖစ္သည္။)

ကိုးကား - သဘာ၀ေျမၿပိဳကန္ (Landside Dam) အား ေဘးအႏၱရာယ္ ရွိ/မရွိႏွင့္ ဘူမိေဗဒ ကြင္းဆင္း ေလ့လာမႈ အစီရင္ခံစာ (၂၀၁၆ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ)